Culturama VZW

Verkeersvrije lanen Brussel

Kennismaking met de verkeersvrije recente centrale lanen of de nieuwe ‘wandelhof’ (citaat geert van Istendael).

Oorspronkelijk werd Brussel doorkruist door de Zenne. Het was een meanderende, smalle, grillige en niet diepe rivier met verschillende zijarmen waarbij 2 eilandjes werden omspoeld: het "Klein Eiland" (of huidige Fontainasplein) en het "Groot Eiland" (of huidige Sint-Goriksplein).

Als vervoersas werd de Zenne ongeschikt en bijgevolg in de 16de eeuw overvleugeld door het kanaal Brussel-Willebroek. Door de industrialisatie geraakten bij droog weer rioolslib en industrieel of huishoudelijk afval steeds meer opgehoopt. De Zenne werd in de 19de eeuw een gevaarlijke ‘openluchtriool’ die walgelijke geuren verspreidde en zette ook bij hevige regenval benedenverdiepingen van woningen en hele wijken onder water. Er braken verschillende tyfus en cholera epidemieën uit met vele dodelijke slachtoffers.

Interview van FM journaliste aan Brouckèreplein © Foto Jacqueline Timmerman

Zowel het stads- als het provinciebestuur gingen daarom nadenken over de situatie. De stad organiseerde in 1865 een wedstrijd voor de overwelving van de Zenne waarbij een veertigtal plannen werden ingediend. Er werd ook handig gebruik gemaakt van een recent gestemde wet waarbij onteigeningen omwille van het ‘algemeen belang’ mogelijk werden.

Het ontwerp van architect Léon Suys, waarbij de Zenne werd rechtgetrokken, werd ook gebruikt als middel om de stad stedenbouwkundig te reorganiseren en te verfraaien en de rijke burgerij naar de benedenstad te lokken. Als groot voorbeeld gold toen de urbanisatie van Baron Hausmann in Parijs. De Zenne werd binnen de vijfhoek in een vrij rechte loop gedwongen en overwelfd en bovengronds met enkele brede lanen bedekt. Daaarbij werden 1100 huizen in verouderde, dichtbevolkte en ongezonde volkswijken gesloopt en vervangen door fraaie en prestigieuze openbare gebouwen, burgerhuizen , winkel- en wooncomplexen en cafés. De gigantische werken gaven werk aan duizenden arbeiders en duurden meer dan 20 jaar. De centrale lanen werden een centrum voor handel en vrijetijd door o.a. inplantingen van de Beurs (1868-1873) op de vroegere Botermarkt en het oude Minderbroeders klooster, het Zuidpaleis (1875-1880), de Centrale Hallen (1872-1874), het Alhambratheater en het Grand en Metropole hotel.

Glazen dak van de archeologische site aan de Beurs © Foto JP Van Cauwelaert

Aanvankelijk waren de werken uitbesteed aan een Brits bedrijf, de Belgian Public Works Company. Na hun faling nam de stad de werken vanaf 1872 over. Er werden ook twee architectuurwedstrijden met 20 geldprijzen georganiseerd om bouwheren aan te zetten kwaliteitsvolle gebouwen met aantrekkelijke gevels op te trekken. Hendrik Beyaert kreeg de hoofdprijs voor het pand "Hier is 't in den kater en de kat". Dit gebouw is nog steeds te bewonderen vlakbij het Métropolehotel.

Machteld De Schrijver met FM journaliste aan Brouckèreplein © Foto Jacqueline Timmerman

Tegenover het Atlanta Hotel © Foto JP Van Cauwelaert

De centrale lanen werden bij de aanleg van de pre-metrolijn in de jaren 1970 heringericht. Toen kwam het autoverkeer centraal te staan. Onlangs werd een nieuwe circulatieplan voor het verkeer ingevoerd omdat de oude aanleg van de lanen niet langer meer beantwoorden aan de noden van bewoners en gebruikers van het stadscentrum. De centrale lanen en hun omgeving zijn nu grotendeels voetgangersgebied geworden. Volgens Arau en Bral zullen de centrale lanen toeristisch en commercieel een meerwaarde krijgen en een kwalitatieve woon- en ontmoetingsplek worden. Door de inrichting van de Beurs als biertempel en het beter toegankelijk maken van de archeologische site onder de Beurs zal de bevolking van de Grote markt ongehinderd kunnen verder flaneren tot in de Dansaerstraat. Groen en water zullen hier ook aanwezig zijn waardoor journalist Geert van Istendael in een recent artikel in De Standaard de zone omschreef als een ‘nieuw wandelhof’.

FM Brussel heeft deze wandeling gevolgd en het interview werd ook recent uitgezonden.

<terug naar boven>

~*~*~*~